Vẻ đẹp Lam Kinh là sự hài hòa giữa cảnh quan thiên nhiên và kiến trúc công trình
Audio Hào khí non sông
Quốc gia Đại Việt đầu thế kỷ XV chứng kiến nhiều biến động to lớn. Khi nhà Hồ còn không vững thì không thể chống được dưới tay chống Minh, làm cho đất nước quăn dưới kính quét và đánh bại hệ thống. Thực hiện trạng thái đã đặt ra nan đề về sự tồn tại – vong của quốc gia, dân tộc cho các lực lượng yêu nước lúc này. Và rồi, cũng chính câu hỏi về sự tồn tại của dân tộc và khát vọng tìm lại giá trị của con người Đại Việt đã trở thành động lực thôi thúc người anh hùng áo vải ở chốn Lam Sơn bước lên vũ đài lịch sử. Sau chuỗi ngày mật ngọt, chuẩn bị lực lượng, khởi nghĩa Lam Sơn do Bình Định vương Lê Lợi khởi xướng và lãnh đạo đã nổ vào mùa xuân năm Mậu Tuất 1418 tại núi Lam Sơn. Tuy đầu buổi học, đó vốn là cuộc chiến không cân bằng khi ta buộc phải “lấy sức mạnh yếu”, “lấy ít địch thủ”. Song với khát vọng “Ngàn năm tẩy rửa làu / Muôn thuở da nền bình vững chắc”, cùng quyết tâm sắt đá “Căm nước chống chọi cùng cuộc sống” và bằng lực lượng thường, cuộc chiến đấu ngoan cường của nghĩa Quân Lam Sơn và Nhân dân ta vang lên khúc khải hoàn với thắng lợi lóng ngóng trên khắp các trận Bồ Đằng, Chi Lăng, Tốt Động, Chúc Động, Trà Lân … để kết thúc ở Đông Đô – thành lũy cố thủ cùng của bè lũ ngoại bang phân loại: “Thừa thắng đuổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lại / Tuyển binh tiến công, Đông Đô đất cũ thu về”!
Cuốn sử dụng đồ họa “Đại Việt sử ký toàn thư” đã được ghi lại khá kỹ lưỡng trong chiến trường sinh tử; đồng thời, các nhà sử học cũng dành nhiều lời ca ngợi cho các chiến trường của Bình Định, các tướng sĩ và nhân dân: “Mậu Thân, Thuận Thiên năm thứ 1 (1428). Mùa xuân, tháng giêng, Người Minh đã về nước, vua bèn hạ những hệ thống nhất định, lấy năm ấy là ngày yên tĩnh. Lời bàn: Trời đất đã định, Nam Bắc chia trị, Phương Bắc tuy lớn mạnh mà không thể ghi đè được Phương Nam, xem ngay như Lê, Lý, Trần thì biết. The end of the Tam Quốc, Phương Nam tuy đã suy yếu nhưng chỉ có nội loạn mà thôi. Đến như nhà sản xuất ngược Hồ thì ngược lại, mất nước, thân, xác, bắc hung tàn, dân Nam khốn khổ. Xin phép trời nghĩ, sinh ra thánh chúa, lấy nghĩa là đánh, lấy nhân mà dọn, non sông mới được thay đổi, nhật nguyệt mới được tươi, Nhân dân được yên, Nhà nước có giá trị. Là bởi vua tôi cùng một dạ dày, trên dưới một tấm lòng. Ôi! rối loạn all must value, as now enough found ”.
Con khởi nghĩa Lam Sơn được các nhà nghiên cứu đánh giá là một trong những cuộc chiến tranh giải phóng có quy mô lớn và cực kỳ gian khổ trong lịch sử chống ngoại lai của dân tộc ta. Đi tìm căn nguyên để chiến thắng lợi nhuận vĩ đại, GS.TS.NGND Nguyễn Quang Ngọc cho rằng: “Lòng dân quyết định mọi thành công của chiến tranh kháng chiến. Mấu chốt ở các chính sách và giải pháp của người đứng đầu có mang lại lợi ích thiết thực, có tạo lập được niềm tin thật sự và lâu dài trong dân chúng hay không. Bài học “lấy gốc làm việc” vì thế có trường giá trị tồn tại trong mọi thời đại, trong suốt quá trình lịch sử đất nước, đến ngày hôm nay và cho đến mai sau ”. Còn PGS.TS Lâm Bá Nam thì nhấn mạnh: “Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn là cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc mang tính chất nhân dân rộng rãi, là cái mốc quan trọng, đồng thời là đỉnh cao của đoàn kết dân tộc . Trong toàn bộ cuộc chiến kháng chiến quá nửa thời gian, hoạt động nghĩa quân tại vùng núi Thanh Hóa với những khó khăn vô cùng khó khăn. Nhiều khi tưởng tượng không vượt qua nổi. Nhờ sự bảo vệ, nuôi dưỡng, sự chi viện, sức khỏe của nhân dân các dân tộc Kinh, Mường, Thái, Thổ … ở vùng núi Thanh Hóa, nghĩa quân ngày càng phát triển lớn mạnh, đi đến đâu cũng (chật đất theo người), rượu bày đầy đủ (Nguyễn Trãi ở Phú núi Chí Linh). Sự đóng góp của các dân tộc Mường, Thái trong những năm đầu của cuộc kháng chiến là một trong những nhân tố quan trọng góp phần nên giành được lợi nhuận lớn của cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc thế kỷ XV. Đồng thời, sự đóng góp đó là một trong những chứng chỉ sinh động của mối liên kết và hệ thống vững chắc nhất của cộng đồng dân tộc Việt Nam ”.
Cùng với sức mạnh nhân dân là căn cứ cho thắng lợi, theo PGS Vũ Ngọc Khánh, khởi nghĩa Lam Sơn “tự đặt ra những vấn đề như lấy tư tưởng chí nhân, đại nghĩa để chỉ đạo chiến lược, lấy phương thức sử dụng sức mạnh yếu, lấy ít đối thủ để chỉ đạo chiến thuật. Khởi nghĩa Lam Sơn cũng được đặt vấn đề gắn bó đồng nhất giữa lòng yêu nước và tình thương dân, để xác định quyền lợi dân tộc, quyền lợi đất nước và khai thác sức mạnh của nhân dân vào cuộc chiến tranh giải phóng. Khởi nghĩa Lam Sơn cũng nêu lên được đường ngắn thiết kế hòa bình, đồng thời với lòng yêu thích chiến tranh và thắng lợi trong cuộc chiến với những điều thuận lợi, cùng chung thất bại. Không có nghĩa khởi đầu nào trong lịch sử nước ta, trước Cách mạng Tháng Tám, nêu những vấn đề có nghĩa là như vậy. Lê Lợi là lãnh tụ duy nhất có ý thức phát ra từ đường tư vấn được quan niệm thành học thuyết chắc chắn và cũng chống đỡ với chủ thuyết của mình.
Keep cho muôn đời sau
“Gốc ở trời, người gốc ở tổ”. Hướng về nguồn gốc không chỉ là đạo lý dân tộc, mà còn thuận theo ý trời, hợp với lòng người. By vậy, sau khi đăng quang, Vua Lê Thái tổ đã đổi tên vùng đất Lam Sơn thành Lam Kinh (hay Tây Kinh) để phân biệt với Đông Kinh (Thăng Long). This is not simple only is change the way to call name, that it mang ý nghĩa về sự tôn kính của nhà vua đối với tổ ấm cha đất; đồng thời, trò chơi định vị, vị trí của vùng “nền đất làng vua” – nơi khởi đầu của vương triều đại hậu Lê. Cũng từ đây, Lam Kinh trở thành “kinh đô tưởng niệm” – nơi yên nghỉ vĩnh hằng của các vị vua và hoàng thái hậu thời Lê sơ. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Hảo: “Đại Việt có Đông Đô ở đồng bằng Sông Hồng, có Lam Kinh ở đồng bằng Sông Mã – một quốc gia giàu mạnh, để người ta nhìn vào. Ý thức tôn giáo dân tộc, cái hào khí sau ngày đại thắng là lý do sâu xa để triều Lê sơ xây dựng Lam Sơn trở thành Lam Kinh! ”.
Điều đó phải có chứng chỉ, xây dựng Lam Kinh còn mang nhiều ý nghĩa sâu xa hơn? Lý giải điều này, nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Hảo cho rằng: Sau 20 năm đô hộ của nhà Minh, các văn bản trị giá làm các triều đại trước khi gây dựng nên bị hủy hoại. Do đó, công trình xây dựng Lam Kinh trở thành lăng miếu để làm tổ tiên và một số nhà vua Lê mang ngầm Ý: Nhà Minh muốn phá bỏ nước Đại Việt, chúng tôi đã phá hết các tổ tiên của Lê Lợi, thì bây giờ đất nước vẫn tồn tại, Lam Sơn đã trở thành Lam Kinh trong phong cách tôn nghiêm, tráng lệ. Đặc biệt, xây dựng Lam Kinh còn mục đích là tạo ra uy thế cho triều đình nhà Lê, cả về ngoại hình và nội dung. Đồng thời, đó là một bước nhằm thực hiện tư tưởng và khát vọng xây dựng Nhà nước Lê sơ hùng mạnh của Đức Thái Tổ Cao hoàng đế Lê Lợi.
Với nhiều tầng nghĩa sâu xa đó, Lam Kinh được xây dựng dựa trên hình thế núi sông tự nhiên và quan niệm phong thủy quy định. Theo nhà sử học Phan Huy Chú miêu tả: “Điện Lam Kinh chạy theo núi, trước mặt trông ra sông, bên không xanh nước biếc, rừng rậm um tùm. Vĩnh Lăng của Lê Thái tổ, Thiệu Lăng của Lê Thái tông và lăng của các nhà vua Lê đều ở cả. Lăng nào cũng có bia. Sau đó, get the West doing não, same as Hồ Kim Ngưu. Hồ rất rộng, nước các hoạt động đều vào đó. Có con sông phát nguyên từ hồ sơ ấy, chạy vòng trước, lòng sông có đá nhỏ, tròn và những thành viên rất thích mắt nhưng không có ai quản lý. Lại có lạch nước nhỏ chảy từ bên tay phải qua điện, ôm lại như cánh cung. Trên lạch có giống Bạch Kiều ở giảng điện Vạn Thọ Đông Kinh, đi qua cầu mới tới điện. Nền điện rất cao, hai bên mở rộng, bên dưới chân điện có các làn nước, giống như trước điện nhà vua coi chầu. Ngoài cửa Nghi môn có hai con chó ngao bằng đá, tục truyền là rất lạc. Điện làm ba ngôi liền nhau, chữ công, mẫu theo đúng các miếu ở Kinh sư. Theo từng bậc mà lên, rồi từ đó nhìn xuống, thấy núi khe hai bên Tốn, Hữu, cái kia, cái vòng quanh thật là một chỗ để xây dựng cơ nghiệp ”.
Khởi nguồn là “kinh đô tưởng niệm”, nơi thực hành tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên nhà Lê; song với vai trò lịch sử, cùng nhiều giá trị to lớn về mặt văn hóa – kiến trúc, nghệ thuật, thẩm mỹ, Lam Kinh ngày nay trở thành một quần thể di tích có tầm quan trọng đặc biệt và là di sản văn hóa quốc gia được tồn tại, bảo vệ quản lý. Đồng thời, là lòng người hướng về sự tôn kính, tầm nhìn và tri ân các bậc hiền nhân. Do vậy năm 2012, Lam Kinh đã được Thủ tướng Chính phủ ký kết quyết định công nhận là đặc khu của quốc gia (tại Quyết định số 1419 / QĐ-TTg ngày 27-9-2012). Tròn 10 năm được vinh danh, Lam Kinh đã và đang được Trung ương và tỉnh Thanh Hóa quan tâm đầu tư trùng tu, tôn tạo và khai thác, phát huy giá trị phục vụ phát triển du lịch.
Có thể định hướng, tư tưởng nhân nghĩa “Mang đại nghĩa cho việc đánh bại / lấy chí nhân để đánh bạo” và tư tưởng yên dân “Việc nhân nghĩa ở yên dân” chính là sức mạnh nội sinh, là nguồn mạch the leader of the rule Lam Son go to the end of the profit. Đồng thời, cũng chính tư tưởng ấy tạo nền tảng để gây dựng nên một trong những vương triều thịnh trị nhất trong lịch sử các triều đại kiến trúc Việt Nam. Tư tưởng khởi nguồn từ truyền thống hiếu hòa, khát khao hòa bình của dân tộc ta và được ví như âm hưởng đồng sẽ mãi vang vọng từ “Những ngày xưa cho đến mai sau” như là hiệu lệnh từ tâm tưởng, from left tim mỗi con dân đất Việt yêu nước. Để rồi, kỷ niệm 10 năm Di tích lịch sử Lam Kinh được công nhận di tích quốc gia đặc biệt, 604 năm khởi nghĩa Lam Sơn, 594 năm Vua Lê Thái tổ đăng quang, 589 năm mất Anh hùng dân tộc Lê Lợi và lễ hội Lam Kinh năm 2022, là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt. This is not only to be on the post world tri ân, tôn vinh, tôn vinh công đức của Anh hùng dân tộc Lê Lợi và vương triều hậu Lê; Mà qua đó để nhân dân tự hào về truyền thông lịch sử, văn hóa hào hùng của dân tộc. Đồng thời, khơi dậy và phát huy tinh thần tự lực, tự cường, cùng khát vọng phát triển đất nước hưng thịnh. Để cho hào khí Lam Sơn tỏa sáng trường tồn cùng khí phách dân tộc!