(HNMCT) – Khi thái độ môi trường bị đe dọa nghiêm trọng, cuộc họp văn chương không đứng ngoài. Bằng tác phẩm, các cửa hàng văn bản nói hướng tới một môi trường tự nhiên và xã hội tốt đẹp, giàu tính nhân văn.
Thiên nhiên trở thành trung tâm nhân vật
Trong văn chương Việt Nam, có thể ra nhiều tác phẩm mang tư tưởng sinh thái, nói đến môi trường vấn đề như “Sống mãi với cây xanh” của Nguyễn Minh Châu; “Kiến và người”, “Trăm năm còn lại” của Trần Duy Phiên; “Muối của rừng” của Nguyễn Huy Thiệp … Gần đây, trong một số truyện ngắn và truyện dài của Nguyễn Ngọc Tư hay các tác phẩm của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, môi trường vấn đề ít người được nói đến. Những người trẻ hơn, như Nguyễn Thu Hằng, Nguyễn Văn Học, Lê Quang Trạng, Tống Phước Bảo, Vũ Thị Huyền Trang, Tống Phú Sa, Trần Thị Tú Ngọc, Nguyệt Chu … cũng quan tâm viết về môi trường sinh thái . Họ lưu trữ tiếng nói môi trường bảo vệ thông qua ngôn ngữ văn chương, thể hiện trách nhiệm xã hội, dần dần tạo ra một “hệ thống sinh thái” trong đội ngũ những người viết văn.
Các tác giả viết bằng trải nghiệm và tình yêu thiên nhiên, môi trường. Trong nhiều tác phẩm, thiên nhiên trở thành nhân vật chính, như tiểu thuyết “Linh điểu” và “Đắm bầy vi rút” của Nguyễn Văn Học. Ở đó, chim chóc, cây sống là nhân vật trung tâm, là chuyện trò, giao tiếp và cảm xúc, trạng thái về cuộc sống. Các tác giả tạo ra sự mới mẻ, hấp dẫn trong sáng tạo và có thể được tư vấn trong môi trường bảo vệ, xây dựng các chi tiết làm nội dung tâm trí con người.
Một tác phẩm văn học sinh thái đúng nghĩa không đơn giản miêu tả hoặc hệ thống sinh thái, mà quan trọng hơn là thể hiện tư tưởng sinh thái và góc nhìn sinh thái, qua đó giải quyết nhân, nguy cơ sinh thái để tăng cường trách nhiệm và loại nhân đạo đức. Nhà phê bình Phạm Minh Quân cho rằng: “Trước tiên cảnh thế giới phải đối mặt với hàng loạt nạn nhân như biến đổi khí hậu, thảm họa thiên nhiên, ô môi trường, cạn kiệt tài nguyên … thì văn học càng có thể hiện rõ tư tưởng sinh thái, cảnh tỉnh con người về nguy cơ hóa sinh tự nhiên và nhân văn. Phê bình sinh chứng chỉ an toàn hướng dẫn nghiên cứu khi gắn liền với những vấn đề đại diện như sinh thái giai cấp, sinh thái đô thị, sinh thái hậu thuộc địa chỉ, sinh thái nữ quyền. Các tác giả, nhà nghiên cứu Việt Nam ngày hôm nay có thể nhận biết sâu sắc và kịp thời về những vấn đề cấp bách của nhân loại ”.
Trách nhiệm xã hội của nhà văn
Việc các nhà văn Việt Nam quan tâm đến vấn đề văn học sinh thái là điều đáng mừng. Nhà phê bình Nguyễn Thanh Tâm trình bày: “Đến giờ, có thể nói dần dần hình thành một dòng văn học thế giới với trung tâm là môi trường sinh thái. Văn học Việt Nam sẽ dần dần tiếp nhận hướng vận hành để thích ứng, đặc biệt là lên tiếng trước các biến đổi nhanh chóng, nghiêm trọng, ngày càng xấu đi của môi trường … Sự việc là, từ địa chỉ to toàn cầu, trong môi trường học tập nguy hiểm, văn chương nghệ thuật và các biểu đạt tự nhiên làm trung tâm cùng một ngôn ngữ nói ”.
Theo nhà văn Nguyễn Thu Hằng, khi mỗi tác giả có ý thức được sinh ra là cuộc sống, là tương lai cần phải bảo vệ như cuộc sống bảo vệ của mình, của cái mình thì họ sẽ hướng bút vào môi trường vấn đề sinh thái. Góp gió thành bão, ngày càng có nhiều tác giả sẽ tạo ra đa dạng, đa sắc và lúc đó văn học sinh thái sẽ phát triển. Còn lại nhà văn Lê Quang Trạng thì nhận xét: “Tôi đánh giá cao sự trải nghiệm, quan sát và lắng nghe thiên nhiên của người viết. Ngày càng có nhiều người viết quan tâm đến vấn đề này. Chúng ta, mỗi người viết phải thấy được sự sống của thiên nhiên, nghe những lời thầm thì tự nhiên gửi đến những người sống sót, như chính mình đang hòa vào đó, thì mới hy vọng có những trang viết đậm chất sinh thái ”.
Để văn học sinh thái phát triển, Hội Nhà văn Việt Nam cần quan tâm đến tổ chức các trại viết và có những cuộc thi viết về văn học sinh thái để khuyến khích các nhà văn hướng đến đề tài này. Tiếp theo, nên mở rộng biên độ sáng tạo chứ không chỉ tập trung vào sinh nông thôn, miền núi. Hiện thiếu quan tâm đến sinh thái đô thị, hệ thống kết quả của chủ nghĩa tiêu dùng, cách con người tiêu thụ và khai thác theo cách tận diệt. Quan tâm đến sinh thái đô thị cũng có thể là trách nhiệm của hội nghị xã hội của nhà văn.