Yên Bái là vùng đất núi rừng từ trước đến nay thường được biết đến qua những địa điểm du lịch đậm đà bản sắc dân tộc như Mường Lò, Mù Cang Chải,… Và đã nhắc đến Yên Bái thì không thể không nhắc đến những đặc điểm sản, những món ăn dân tộc danh sách vùng Tây Bắc. Với riêng nền ẩm thực và mang màu sắc của Việt Nam, ẩm thực Yên Bái luôn khiến người khác phải bất ngờ bởi hương vị “ăn một lần là nhớ”.
Nếp Tú Lệ
“Nếp Tú Lệ, Mường Lò” câu ca dao của dân tộc Thái từ lâu không được truyền tụng khắp vùng Tây Bắc, mà hương vị độc đáo của giống lúa quý thì bay xa khắp mọi vùng đất.
Nếp Tú Lệ hay được gọi là nhà nghề Tân Lả (theo tiếng của người Thái) là loại đặc sản chỉ có ở thung lũng Tú Lệ, Văn Chấn, Yên Bái. Loại này khi đồ lên thành có thơm và dẻo, rời từng hạt chứ không quấn chặt lấy nhau như nhiều phần của các loại nếp thường. Càng nhai kỹ ta càng thấy món ăn này bùi bùi, ngọt ngọt, không béo, không thử mà có một vị ngon đặc biệt thật lạ.
Bánh chưng đen Mường Lò
Bánh chưng đen là món ăn truyền thống của các dân tộc vùng cao nói chung và Yên Bái nói riêng. Không chỉ có màu đen nhánh như nhựa đường, bánh chưng đen còn có hương vị đậm đà, thoang thoảng mùi thơm của các loại lá rừng độc đáo. Chính bởi vậy mà thức ăn này từ lâu đã được xem là đặc sản Yên Bái, được nhiều người “săn lùng” để thưởng thức.
Cũng là những cơ sở nguyên liệu như nếp Tú Lệ, thịt ba chỉ, tiêu hành nhưng để bánh chưng đậm đà và khác lạ, người dân lấy thân cây núc nác bóc vỏ hoặc hoa cây đen tuyền thành than, giã make up to color black to make up cake. Độ dẻo của Tú Lệ, vị bùi bùi của đậu xanh hòa quyện với vị béo của thịt lợn tạo nên một món ngon khó ăn.
Rau dớn
Rau dớn ở Yên Bái là một loại rau rừng thuộc họ dương nhạt, nhìn vẻ ngoài rất giống rau đọt choại nhưng lại hoàn toàn khác. Loại rau này thường mọc quanh năm ở khe núi, ngách đá nhưng tươi ngon nhất vẫn là vào mùa mưa.
Đối với nhiều người, rau dớn là “vua” các loại rau, nó không có những thứ giúp cải thiện chất lượng bữa ăn hằng ngày mà còn là món ăn đặc sản để thưởng thức trong các buổi lễ hội. Từ hồi, xào nấu, nấu canh cho tới khi làm gỏi, dù là bất cứ cách nào chế biến thì rau cũng luôn làm cho người thưởng thức nhớ mãi hương vị của nó.
Nhộng ong rừng
Tổ ong có khắp mọi nơi nhưng tổ ong rừng được chế biến thành các món ăn thì chỉ có thể tìm thấy ở Yên Bái.
Nó gần giống nhộng nhưng nhỏ hơn, tầng ong dày cộp, những con nhộng béo núc ngọ nguậy, rỗ nhộng và chế biến thành nhiều món. Ong rừng Tây Bắc chủ yếu làm những món đơn giản như: Rang lá chanh, xào măng, xào lá nghệ, được chế biến thành nhiều món khác nhau, phổ biến nhất là những cánh ong xào. Món ăn có béo nhưng không phải ai cũng ăn.
Kiến trúc Xôi
Nếu nhắc đến ẩm thực Yên Bái thì tự nhiên không thể bỏ qua món nướng nào trong danh sách. Thứ đặc sản có của núi rừng Tây Bắc này luôn làm cho người ta mê mẩn bởi hương vị thơm vô cùng lạ lẫm. Những trứng căng mẩy, ú mềm trắng, mùi thơm đặc trưng, chỉ nhìn thôi đã thấy hấp dẫn, thực hiện khi ăn là cứ thèm thuồng mãi không thôi.
Ngoài trứng kiến nấu canh, trứng gà rán, làm bánh … thì có 3 món nhất định bạn phải thử khi đến Yên Bái. Đó chính là trứng kiến sống, chả trứng kiến lá lốt và trứng kiến. Xôi trứng kiến là sự kết hợp tuyệt vời giữa mùi thơm nồng nàn, quyến rũ của nếp nương với vị ngọt bùi, vị trí. Để thưởng thức đúng chuẩn món ăn đĩa kiến trúc, bạn phải dùng tay nhón nóng hổi rồi thả ngay vào miệng. Vừa nhai vừa cảm nhận tiếng trứng kiến trúc, bạn sẽ hiểu thế nào là “dư vị khó quên” của món đặc sản này.
Cá sỉnh thia
Cá Sỉnh được người Thái ở Văn Chấn – Nghĩa Lộ (Yên Bái) coi là món đặc sản đáng tự hào, bởi loại cá này chỉ sống duy nhất ở nơi đây. Cá bình chọn nước, mình thon dài đầu nhỏ, bạc trắng, lăn tăn hoa bên cạnh ánh xanh. Con nào to nhất cũng chỉ bằng bốn ngón tay, thịt chắc, ngọt, khi nướng lên có mùi thơm đậm, không hề tanh, xương ít mềm.
Cá bỏ ruột, vảy, dùng gia vị như: hạt chia, hạt, muối, hạt, tía… giã nhỏ vào bụng cá, dùng lạt nhỏ khép kín. Toàn bộ bộ được bọc trong lá chuối rừng không bằng nhiều lớp, và cá trong kho nóng bên bếp lửa.
Măng sặt
Măng sặt là một đặc sản mà núi rừng ban tặng cho dân tộc Tây Bắc, từ lâu đã có mặt trong hệ thống truyền thông vốn của dân tộc Việt Nam. Măng sặt ở khắp các địa phương nhưng riêng măng non ở Yên Bái được nhiều khách hàng sành ăn lựa chọn.
Đây là loại mọc tự nhiên trên các ngọn đồi ở Trạm Tấu, thuộc huyện Văn Chấn và thị xã Nghĩa Lộ. Có thể làm phù hợp thổ nhưỡng nên măng sặt tại Yên Bái có màu trắng, mềm vàng và hương vị ngon hơn những vùng khác nhau. Có rất nhiều món ăn bạn có thể có thức ăn từ măng, được ưa chuộng nhất là muối hạt hoặc măng xào.
Đến với Yên Bái, lạc bước vào cảnh sắc thiên nhiên rừng núi, những bậc thang hay thưởng ngoạn, đón gió ở các đỉnh núi, thì cũng đừng quên thưởng thức những câu chuyện dở khóc dở cười, đặc sản dân tộc Tây Bắc.
Theo H. Trang – Design: Hồng Trường